Schaf de tweede dienst af!

Ik kom veel gemeenten tegen waar de tweede dienst is afgeschaft. Normaliter zou dat tot vragen op de classis leiden, maar ze hebben het heel geleidelijk gedaan, dus geen haan die ernaar kraait.
De manier waarop de tweede dienst is afgeschaft heeft te maken met een stukje geschiedenis. In de Reformatie werd geconstateerd dat het reformatorische ideaal, van gelovige gemeenteleden die hun geloof beleden en hun belijdenis kenden, niet werd gehaald. Daarom werden er speciale samenkomsten verplicht waar de gemeente onderwijs in de Catechismus zou krijgen. Dat onderwijs was gestructureerd volgens de toenmalig bekende pedagogische normen.

Geleidelijk aan kwam er een verschuiving in het karakter van die catechismuslessen met als gevolg dat enkele tientallen jaren later de samenkomsten waren veranderd in kerkdiensten, de zogenaamde leerdiensten. Nog niet zo'n probleem.
In de loop der tijd werd het preken van de catechismus op bijzondere christelijke feestdagen afgewisseld met vrije stoffen. Ook niet zo'n probleem, er was natuurlijk altijd behoefte aan diepgaander geloofsonderricht over de heilsfeiten dan in een gewone zondagmorgendienst kan worden gegeven.
Het probleem begon pas echt met de moderne (auto)mobiele predikant. Deze kon gemakkelijk een middagdienst ruilen. Nog niet zo'n probleem, vaak werd er gewoon vastgehouden aan de Catechismusdienst - maar niet altijd.
Toen ging het echter heel snel. Ik kan me de gemeenten nog herinneren waar ik een Catechismuszondag opgegeven kreeg voor de middagdienst - en ik kan me nog herinneren dat dat opeens opdroogde. "Zal ik een Catechismuspreek meenemen?" - "Ja, graag!" - "Welke zondag?" - "Kiest u zelf maar, we zijn nog niet begonnen." Terwijl ze al een jaar vacant waren... Een half jaar later: "Welke zondag is aan de beurt?" - "Zondag 2"... Een paar jaar later was de kerkenraad van die gemeente teleurgesteld dat de opkomst voor de tweede dienst tegenviel...
Overal kom ik nu het probleem van de tweede dienst tegen - maar niemand beseft dat dit een ongereformeerde uitvinding is. De hele discussie ontaardt al snel in een gesprek over de zondagsheiliging waarbij de tweede dienst het schibboleth is dat met een farizeese ijver moet worden gehandhaafd.
De oplossing van het probleem: laat de term "tweede dienst" vallen. Het probleem is een gebrek aan kennis bij de gemeente, en de oplossing is geloofsonderricht. Biedt dat onderricht aan in die vorm waarin het binnen de gemeente het beste werkt. Dat kan in de vorm van een tweede samenkomst zijn, het kan ook de vorm van de zondagsschool zijn, waarbij eerst de gemeente in allerlei klassen bijeenkomt om bijvoorbeeld 9.00 uur, van 10.00 - 10.30 uur is er koffie, en daarna begint de kerkdienst voor de hele gemeente - dus met de kinderen erbij! Dit idee is niet origineel, heel veel gemeenten in de nieuwe wereld kennen dit al.
Andere gemeenten hebben de dienst op zondagmorgen speciaal voor onkerkelijken, daar kan het veel beter uitkomen om het onderwijs op doordeweekse kringen te geven.
Ga er in elk geval verstandig mee om. Dat kan ook betekenen dat de tweede dienst in de huidige vorm gehandhaafd blijft, maar misschien om heel andere redenen. Een heel mooi voorbeeld is de gemeente die besloot om de tweede diensten door te laten gaan, zelfs in de stille zomermaanden, om te voorkomen dat gasten uit de buurt voor een gesloten deur zouden komen te staan. Dat is een voorbeeld van een gemeente die haar geloof belijdt en haar belijdenis kent.